اختلال حسی در کودکان چیست؟ + علائم و درمان آن

اختلال حسی در کودکان یکی از مشکلات شایع و کمتر شناخته‌شده در کودکان است که بر رفتار، یادگیری و حتی زندگی روزمره آن‌ها تاثیر می‌گذارد. این اختلال زمانی رخ می‌دهد که مغز نتواند به‌درستی پیام‌های حسی را از محیط اطراف پردازش کند. علائم آن ممکن است شامل واکنش‌های غیرعادی به صداها، بوها یا لمس باشد و حتی در مواردی منجر‌به مشکلات تمرکز یا استرس شود.

شناخت علائم اختلال حسی و اقدام به درمان به‌موقع، به بهبود کیفیت زندگی کودک کمک می‌کند. والدین و مربیان نقش کلیدی در شناسایی این اختلال دارند و با آگاهی کافی می‌توانند در جهت درمان موثر گام بردارند. در ادامه، با علائم، عوامل بروز و روش‌های درمان اختلال حسی در کودکان آشنا می‌شویم.

اختلال حسی در کودکان؛ اختلالی پنهان و تاثیرگذار

اختلال حسی در کودکان چیست؟ اختلال پردازش حسی (SPD) وضعیتی است که در آن مغز کودکان اطلاعات حسی را که از محیط دریافت و به‌درستی تفسیر یا پردازش نمی‌کند. این اطلاعات شامل حواس پنج‌گانه (بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و لامسه) و همچنین حواس درونی مانند حس عمقی و تعادلی می‌شود.

کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است به‌طور غیرعادی به صداها، نورها، بوها یا لمس واکنش نشان دهند یا در مقابل، نسبت به این محرک‌ها واکنشی نداشته باشند. این وضعیت بر رفتار، یادگیری و کیفیت زندگی آن‌ها تاثیر منفی می‌گذارد. تشخیص به‌موقع و آگاهی والدین و مربیان از این اختلال به بهبود شرایط کودک کمک می‌کند.

علائم اختلال حسی در کودکان؛ از رفتارهای غیرعادی تا مشکلات یادگیری

علائم اختلال بیش حسی در کودکان متنوع و پیچیده است و ممکن است در هر کودک به شکل متفاوتی بروز کند. برخی از این علائم عبارت‌اند از:

1. حساسیت بیش‌ازحد یا کم به تحریکات حسی: برخی کودکان ممکن است به صداهای بلند، نورهای روشن یا لمس ملایم واکنش شدید نشان دهند، درحالی‌که برخی دیگر نسبت به این محرک‌ها واکنشی نشان نمی‌دهند.
2. مشکلات هماهنگی حرکتی: کودکان مبتلا ممکن است در مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت دچار مشکل شوند، مانند دشواری در نگه‌داشتن مداد یا قاشق.
3. اجتناب از فعالیت‌های روزمره: این کودکان ممکن است از پوشیدن لباس‌های خاص، خوردن برخی غذاها یا حضور در محیط‌های شلوغ اجتناب کنند.
4. بی‌قراری و اضطراب: آن‌ها ممکن است در محیط‌های شلوغ یا با تغییرات سریع دچار بی‌قراری و اضطراب شوند.
   شناخت این علائم و توجه به آن‌ها به تشخیص زودهنگام و مداخله مناسب کمک می‌کند.

پیشنهاد می کنیم جهت دریافت خدمات مرکز مشاوره روانشناسی نوجوانان به لینک مربوطه مراجعه نمایید.

دلایل اختلال حسی در کودکان؛ ژنتیک، محیط یا عوامل ناشناخته؟

علت دقیق اختلال پردازش حسی در کودکان هنوز به‌طور کامل شناخته نشده است؛ با‌این‌حال تحقیقات نشان می‌دهد که عوامل متعددی در بروز آن نقش دارند:

1. ژنتیک: برخی مطالعات نشان می‌دهند که این اختلال ارثی است و در خانواده‌ها منتقل می‌شود.
2. عوامل محیطی: شرایط زندگی نامناسب، استرس یا تجربیات آسیب‌زا در اوایل دوران کودکی در بروز این اختلال موثرند.
3. مشکلات عصبی: اختلالات عصبی یا رشدی مانند اختلال اوتیسم یا بیش‌فعالی (ADHD) نیز با مشکلات حسی مرتبط‌اند.

بااین‌حال، تحقیقات بیشتری برای درک کامل علل این اختلال یکپارچگی حسی در کودکان موردنیاز است.

برای رشد همه جانبه کودک باید به رشد هیجانی کودک نیز توجه کنید. برای آشنایی با این رشد مقاله کلینیک را مطالعه کنید.

تشخیص اختلالات حسی در کودکان؛ نقش والدین و متخصصان

تشخیص اختلال پردازش حسی به عنوان یکی از انواع اختلالات روانی در کودکان نیازمند همکاری والدین و متخصصان است. والدین معمولا اولین افرادی هستند که متوجه رفتارهای غیرعادی در کودک خود می‌شوند. در این صورت، مشاوره با پزشک یا کاردرمانگر مفید خواهد بود. متخصصان با ارزیابی رفتار کودک در موقعیت‌های مختلف و استفاده از ابزارهای تشخیصی، وجود این اختلال را تأیید می‌کنند. تشخیص زودهنگام به مداخلات درمانی موثرتر ختم می‌شود و از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری می‌کند.

درمان اختلال حسی در کودکان؛ تمرین، بازی‌درمانی یا کاردرمانی؟

درمان اختلال پردازش حسی معمولا شامل رویکردهای چندجانبه است که به کودک کمک می‌کند تا بهتر بتواند اطلاعات حسی را پردازش کند.

برخی از روش‌های درمانی عبارت‌اند از:

• کاردرمانی حسی: این روش به کودکان کمک می‌کند تا سیستم حسی خود را بهتر تنظیم کنند و با محرک‌های حسی مختلف کنار بیایند.
• رژیم حسی: برنامه‌ای شخصی‌سازی‌شده که شامل فعالیت‌ها و تمریناتی است که به کودک کمک می‌کند تا سیستم حسی خود را به‌مرورزمان تنظیم کند.
• ماساژ درمانی: این روش به کودکان کمک می‌کند تا بدن خود را بهتر احساس و ارتباط بین حس و حرکت را تقویت کنند.
  انتخاب روش درمانی مناسب برای اختلال حسی حرکتی در کودکان باید بر اساس نیازهای خاص هر کودک و تحت نظر متخصصان انجام شود.

نقش والدین در مدیریت اختلال حسی در کودکان؛ حمایت و آموزش مداوم

والدین نقش حیاتی در مدیریت اختلال حسی در کودکان دارند. آن‌ها می‌توانند با شناخت دقیق این اختلال و فراهم کردن محیط مناسب، به بهبود شرایط کودک کمک کنند. برخی از اقدامات موثر والدین عبارت‌اند از:
آموزش خود: آگاهی از علائم و روش‌های مدیریت اختلال پردازش حسی به والدین کمک می‌کند تا بهتر با چالش‌های پیش‌رو مقابله کنند.

• ایجاد محیط مناسب: کاهش محرک‌های محیطی مانند نورهای شدید یا صداهای بلند به کاهش استرس کودک کمک می‌کند.
• حمایت عاطفی: ارائه حمایت عاطفی و ایجاد حس امنیت در کودک به بهبود رفتارها و واکنش‌های او کمک می‌کند.
  همکاری نزدیک با متخصصان و پیگیری مداوم درمان‌ها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

نقش تغذیه در مدیریت اختلال حسی؛ رژیم غذایی تاثیر گذار

تغذیه مناسب تأثیر قابل‌توجهی بر کاهش علائم اختلال حسی در کودکان دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که برخی مواد مغذی به بهبود عملکرد سیستم عصبی و کاهش حساسیت‌های حسی کمک می‌کنند. والدین می‌توانند با ایجاد تغییرات کوچک در رژیم غذایی کودک، گام‌های بزرگی در مدیریت این اختلال بردارند.

مواد مغذی موثر:

• اسیدهای چرب امگا-3: این اسیدها که در ماهی‌های چرب، دانه چیا و گردو یافت می‌شوند، به بهبود عملکرد مغز و کاهش اضطراب و استرس کمک می‌کنند.
• ویتامین‌های گروه B: ویتامین‌هایی مانند B6 و B12 برای تقویت سیستم عصبی و کاهش حساسیت‌های حسی مؤثرند. این ویتامین‌ها در تخم‌مرغ، گوشت و سبزیجات برگ‌سبز موجودند.
• منیزیم: این ماده معدنی که در مغزها، دانه‌ها و غلات کامل یافت می‌شود، به آرامش عضلات و کاهش تحریک‌پذیری کمک می‌کند.

نکاتی برای رژیم غذایی مناسب:

• پرهیز از مواد محرک: کاهش مصرف غذاهایی که حاوی شکر زیاد، افزودنی‌های مصنوعی یا رنگ‌های خوراکی هستند، علائم اختلال حسی در کودکان را کاهش می‌دهد.
• تنوع در طعم‌ها و بافت‌ها: ارائه غذاهای مختلف با طعم‌ها و بافت‌های گوناگون به کودک کمک می‌کند تا راحت‌تر با حساسیت‌های غذایی کنار بیاید.
• رژیم غذایی ضدالتهابی: استفاده از مواد غذایی مانند زردچوبه، زنجبیل و روغن زیتون که خاصیت ضدالتهابی دارند، به بهبود علائم کمک می‌کند.

یک رژیم غذایی متعادل و سرشار از مواد مغذی، علاوه‌بر کاهش حساسیت‌های حسی، انرژی کودک را افزایش می‌دهد و تمرکز او را تقویت می‌کند. والدین باید توجه داشته باشند که هر تغییر در رژیم غذایی کودک باید زیر نظر پزشک یا متخصص تغذیه صورت گیرد تا از سلامت کودک اطمینان حاصل شود.

روانشناسی کودک به شناسایی و درمان مسائل عاطفی و روانی کودکان می‌پردازد و تأثیر بسزایی در رشد سالم و بهینه آن‌ها دارد. پیشنهاد می‌کنیم مقاله روانشناسی کودک چیست را بخوانید.

حمایت از کودکان؛ کلید رفع اختلال حسی در کودکان

اختلال حسی در کودکان اگرچه چالش‌برانگیز است، اما با آگاهی، تشخیص به‌موقع و اقدامات درمانی مناسب، قابل کنترل خواهد بود. نقش والدین در این مسیر بسیار حیاتی است؛ زیرا آن‌ها می‌توانند اولین نشانه‌های این اختلال را شناسایی و با متخصصان مشورت کنند. استفاده از روش‌های کاردرمانی، بازی‌درمانی و ایجاد محیط حسی مناسب برای کودک، در بهبود شرایط او موثرند. همچنین آموزش و حمایت عاطفی والدین به کودک کمک می‌کند تا با اعتمادبه‌نفس بیشتری با مشکلات روبه‌رو شود.

اگر چه مسیر درمان اختلال SPD ممکن است نیازمند زمان و صبر باشد، با‌این‌حال نتایج آن در افزایش کیفیت زندگی کودک ارزشمند است. والدین باید بدانند که کودکان با اختلال حسی به محبت، حمایت و تشویق بیشتری نیاز دارند تا بتوانند توانایی‌های خود را شکوفا کنند.