طرحواره چیست؟ + تاثیر انواع طرحواره در زندگی
طرحواره، به زبان ساده، یک الگوی شناختی و احساسی است که فرد از دوران کودکی به دست می‌آورد و تا بزرگسالی ادامه می‌دهد. این الگوها اغلب به نوعی باورهای عمیق هستند که به‌طور ناخودآگاه بر رفتارها، تصمیمات و احساسات افراد تاثیر می‌گذارند. طرحواره‌ها هم به فرد در جهت موفقیت کمک و هم محدودیت‌هایی برای او ایجاد می‌کنند. اینکه ما چگونه خودمان، دیگران و جهان اطراف را درک می‌کنیم، تا حد بالایی تحت تاثیر این طرحواره‌ها قرار دارد. روانشناسان معتقدند که بسیاری از مشکلات روانی و رفتاری افراد از طرحواره‌های ناسازگار اولیه ناشی می‌شود.
این طرحواره‌ها معمولا در دوران کودکی شکل می‌گیرند و بر اساس تجربیات اولیه با والدین یا مراقبان، محیط خانوادگی و اجتماعی به وجود می‌آیند. از این رو شناخت طرحواره‌ها و درک تاثیر آن‌ها بر زندگی، اولین قدم برای تغییر و بهبود وضعیت روحی و روانی است. در این مقاله، به بررسی مفهوم اینکه طرحواره چیست، انواع آن و تاثیرات آن‌ها در زندگی خواهیم پرداخت و روش‌هایی برای تغییر طرحواره‌های ناسازگار ارائه خواهیم کرد.
طرحواره چیست و چگونه زندگی ما را شکل می‌دهد؟
طرحواره چیست؟ طرحواره‌ها، الگوهای ذهنی و احساسی هستند که در طول زندگی، به‌ویژه در کودکی، شکل می‌گیرند. این الگوها در نحوه تفسیر ما از جهان، روابط و خودمان نقش دارند. طرحواره‌ها مثبت یا منفی هستند و تاثیر بسزایی بر زندگی ما دارند. طرحواره‌های مثبت به ما در موفقیت و ایجاد روابط سازنده کمک می‌کنند، در‌حالی‌که طرحواره‌های منفی ممکن است به محدودیت‌ها و چالش‌هایی در زندگی منجر شوند.
طرحواره‌ها به ما کمک می‌کنند تا تجربیات خود را سازماندهی کنیم. هر تصمیم، واکنش و رفتاری که در زندگی داریم به نوعی تحت تاثیر طرحواره‌های ماست. برای مثال، فردی که طرحواره محرومیت عاطفی دارد، ممکن است همیشه احساس کند که از محبت دیگران محروم است و در نتیجه روابطش را بر پایه این باور نادرست بنا کند. در ادامه با ویژگی‌طرحواره‌های مثبت و منفی آشنا خواهیم شد.
| نوع طرحواره | ویژگی‌ها |
| طرحواره سالم | احساس اعتماد به خود و دیگران، توانایی مقابله با چالش‌ها، روابط قوی و سالم |
| طرحواره ناسالم | احساس ناتوانی، ناامنی، ترس از طرد شدن، خودتخریبی در روابط |
شناخت اینکه طرحواره چیست، اولین قدم برای تغییر و بهبود کیفیت زندگی است. با درک این که چگونه طرحواره‌ها زندگی ما را شکل می‌دهند، می‌توانیم اقداماتی برای تغییر آن‌ها انجام دهیم.
انواع طرحواره‌های پنهان؛ آیا طرحواره‌ها زندگی شما را کنترل می‌کنند؟
انواع طرحواره‌های پنهان که در زیر لایه‌های ناخودآگاه ما قرار دارند، زندگی ما را به‌طور قابل‌توجهی تحت کنترل خود می‌گیرند. این طرحواره‌ها معمولا به‌طور مستقیم در زندگی روزمره ظاهر نمی‌شوند، اما تاثیر عمیقی بر تصمیم‌گیری‌ها و احساسات ما دارند. طرحواره‌های رهاشدگی، محرومیت عاطفی، نقص و شرم، شکست و وابستگی از جمله مهم‌ترین طرحواره‌های پنهان هستند. این طرحواره‌ها از کودکی و از طریق تجربیات تلخ و یا ناخواسته شکل می‌گیرند. برای مثال، فردی که طرحواره رهاشدگی دارد، ممکن است به‌طور ناخودآگاه روابطش را بر اساس ترس از ترک شدن بنا کند. این الگوهای ذهنی به‌طور مداوم به رفتارهای منفی و خودتخریب‌کننده منجر می‌شوند. در ادامه با انواع طرحواره های پنهان و ویژگی‌های هر یک آشنا خواهیم شد. انواع طرحواره چیست؟
| طرحواره | ویژگی‌ها |
| طرحواره رهاشدگی | ترس مداوم از ترک شدن و عدم امنیت در روابط |
| طرحواره محرومیت عاطفی | احساس محرومیت از محبت و حمایت دیگران |
| طرحواره نقص و شرم | طرحواره نقص و شرم |
شناخت این طرحواره‌های پنهان و تاثیر آن‌ها بر زندگی، به فرد کمک می‌کند تا به‌تدریج این الگوهای منفی را شناسایی و تغییر دهد.
یکی از طرحواره های ناسالم را در مقاله طرحواره تنبیه چیست بخوانید و اگر دچار آن هستید برای درمان اقدام کنید.
چطور می‌توانیم طرحواره‌های ناسازگار را تشخیص دهیم؟
تشخیص طرحواره‌های ناسازگار یکی از مهم‌ترین گام‌ها در فرآیند بهبود روانی است. این طرحواره‌ها به‌طور ناخودآگاه رفتارها و تصمیمات ما را تحت تاثیر قرار می‌دهند و باعث بروز مشکلات روانی و رفتاری می‌شوند. برای تشخیص آن‌ها، باید به احساسات و واکنش‌های خود در موقعیت‌های مختلف توجه کنیم. یک راه ساده برای شناسایی طرحواره‌های ناسازگار، بررسی تکرار رفتارهای مخرب است.
برای مثال، اگر فردی همیشه از ترس ترک شدن در روابط عاشقانه دچار اضطراب می‌شود، این نشانه‌ای از وجود طرحواره رهاشدگی است. همچنین، احساس ناامیدی مداوم یا ترس از شکست می‌تواند نشان‌دهنده طرحواره شکست باشد. در زیر به بررسی مراحل و توضیحات هر یک خواهیم پرداخت:
| مرحله | توضیح |
| بررسی رفتارها | مشاهده رفتارهای تکرارشونده که به مشکلات منجر می‌شوند |
| تحلیل احساسات | توجه به احساسات منفی مثل اضطراب، ناامنی، یا افسردگی |
| بررسی الگوهای رفتاری | شناسایی افکار منفی و خودتخریبی |
با تمرین خودآگاهی و تحلیل رفتارهای روزمره، می‌توانیم طرحواره‌های ناسازگار را تشخیص داده و به سمت تغییر آن‌ها قدم برداریم. برای آشنایی با مراحل خودشناسی و فواید آن برای رشد شخصی، مقاله خودشناسی چیست را بخوانید.
روانشناسی طرحواره؛ تاثیر الگوهای فکری بر زندگی روزمره
مفهوم طرحواره در روانشناسی، به‌عنوان الگوهای فکری بنیادی شناخته می‌شوند که بر نحوه تفسیر ما از تجربیات زندگی تاثیر می‌گذارند. این الگوها از طریق تجربیات اولیه با والدین، خانواده و محیط اجتماعی شکل می‌گیرند و به‌طور عمیقی بر رفتارها، احساسات و روابط ما تاثیر می‌گذارند. الگوهای فکری منفی مانند طرحواره نقص و شرم یا محرومیت عاطفی، منجر به ایجاد احساساتی مانند ناامیدی، بی‌اعتمادی به دیگران و اضطراب می‌شوند. از طرف دیگر، طرحواره‌های مثبت و سالم به فرد کمک می‌کنند تا با چالش‌های زندگی بهتر مقابله کند و روابط سالم‌تری برقرار کند. در جدول زیر می‌توانید تاثیر انواع طرحواره ها بر زندگی روزمره مشاهده کنید.
| طرحواره | تاثیر بر زندگی روزمره |
| طرحواره محرومیت عاطفی | احساس ناتوانی در برقراری ارتباط عاطفی عمیق |
| طرحواره شکست | ترس از شکست در موقعیت‌های کاری و شخصی |
شناخت این الگوهای فکری و تاثیر آن‌ها بر زندگی روزمره به فرد کمک می‌کند تا مسیر تغییر را آغاز کند و به سمت بهبود روانی و رفتاری حرکت کند .برای مقابله با باورهای غیرمنطقی و بهبود سلامت روان، مقاله رفتار درمانی عقلانی هیجانی را بخوانید.
راه‌های عملی برای تغییر طرحواره‌های منفی و ساخت زندگی بهتر
روش تغییر طرحواره چیست؟ طرحواره‌های منفی نیازمند فرایندی مداوم و تمرین است. برای این کار، روش‌های مختلفی وجود دارد که به فرد کمک می‌کند تا الگوهای ذهنی ناسازگار را تغییر دهد و به جای آن‌ها رفتارهای سازنده و مثبت را جایگزین کند. یکی از موثرترین روش‌ها، استفاده از تکنیک‌های شناختی رفتاری (CBT) است که به فرد کمک می‌کند تا افکار منفی خود را شناسایی کرده و آن‌ها را با افکار مثبت جایگزین کند. همچنین، تمرین ذهن‌آگاهی و تمرکز بر احساسات و واکنش‌های لحظه‌ای به فرد کمک می‌کند تا درک بهتری از الگوهای فکری خود پیدا کند.
روش شکل گیری طرحواره‌ها؛ چگونه از کودکی تا بزرگسالی باورهایمان شکل می‌گیرند؟
نحوه شکل گیری طرحواره چیست؟طرحواره‌ها در نتیجه تجربیات اولیه زندگی و تعاملات با والدین، همسالان و محیط اطراف شکل می‌گیرند. این تجربیات که ممکن است شامل طرد شدن، حمایت یا موفقیت‌های اولیه باشند، تاثیر عمیقی بر نحوه تفکر و باورهای ما در طول زندگی می‌گذارند. طرحواره‌ها از تعاملات اولیه کودک با والدین و مراقبان به وجود می‌آیند؛ کودک با توجه به نحوه ارتباط و مراقبت، برداشت‌های ذهنی و احساسی خاصی را درباره خود و دیگران شکل می‌دهد. این برداشت‌ها تبدیل به الگوهای فکری پایدار می‌شوند که در طول زندگی در مواجهه با تجربیات جدید تقویت یا تغییر می‌یابند.
مثال بارزی از این شکل‌گیری زمانی رخ می‌دهد که کودکی که به‌طور مداوم با احساس طردشدگی مواجه است، طرحواره رهاشدگی را در ذهن خود ایجاد می‌کند. این طرحواره در بزرگسالی باعث می‌شود که فرد در روابط خود با دیگران همیشه نگران ترک شدن باشد. به‌همین ترتیب، کودکانی که همواره حمایت و تشویق دریافت کرده‌اند، طرحواره‌های سالم‌تری مانند خودکفایی و اعتماد به نفس ایجاد می‌کنند.
ویژگی های طرحواره‌های سالم؛ چرا باید به بهبود الگوهای ذهنی اهمیت بدهیم؟
ویژگی های طرحواره های سالم شامل احساس اعتماد‌به‌نفس، توانایی مقابله با چالش‌ها و برقراری روابط مثبت با دیگران است. این طرحواره‌ها به فرد کمک می‌کنند تا با مشکلات زندگی بهتر کنار بیاید و به اهداف خود دست یابد. افراد با طرحواره‌های سالم به‌طور معمول در مواجهه با چالش‌ها، نگاه مثبت‌تری به خود و محیط اطراف دارند. بهبود این طرحواره‌ها نه‌تنها به بهبود روابط عاطفی و حرفه‌ای منجر می‌شود، بلکه موجب افزایش رضایت کلی از زندگی نیز می‌شود.
طرحواره‌های سالم به فرد کمک می‌کنند تا در شرایط استرس‌زا بهتر عمل کند. برای مثال، فردی با طرحواره خودکفایی به توانایی‌های خود در مقابله با مشکلات اعتماد دارد و می‌تواند با رویکردی مثبت به سمت حل مشکلات حرکت کند. این ویژگی‌ها باعث می‌شوند که افراد با طرحواره‌های سالم، انعطاف‌پذیرتر و مقاوم‌تر در برابر تغییرات زندگی باشند.
روش‌های مؤثر درمان استرس را در مقاله درمان استرس چیست از سایت کلینیک آوینه بخوانید.
تاثیر طرحواره‌ها بر روابط عاطفی و اجتماعی؛ چگونه باورهای ناخودآگاه ما دیگران را تحت تاثیر قرار می‌دهند؟
تاثیر طرحواره چیست؟ طرحواره‌ها تاثیر بسزایی بر روابط عاطفی و اجتماعی ما دارند. افراد با طرحواره‌های ناسازگار ممکن است در برقراری روابط سالم دچار مشکل شوند. برای مثال، فردی با طرحواره رهاشدگی ممکن است همیشه ترس از ترک شدن داشته باشد و این ترس به رفتارهای نامناسب در روابط منجر شود. در نتیجه، این افراد ممکن است بیش از حد به دیگران وابسته شوند یا بالعکس، در تلاش برای محافظت از خود، از ایجاد روابط نزدیک اجتناب کنند.
طرحواره‌های منفی باعث بروز تعارضات مداوم در روابط می‌شوند. به‌عنوان مثال، فردی با طرحواره نقص و شرم ممکن است همیشه احساس کند که به اندازه کافی خوب نیست و از این رو به‌طور ناخودآگاه خود را از دیگران جدا کند. این افراد ممکن است در پذیرش محبت و حمایت دیگران دچار مشکل شوند و این موضوع به تنهایی و جدایی از دیگران منجر شود.
آیا طرحواره‌ها بر تصمیم‌گیری‌های شغلی ما اثر دارند؟ بررسی تاثیر طرحواره‌ها در حرفه و کار
تاثیرات دیگر طرحواره چیست؟ طرحواره‌ها نه‌تنها بر روابط شخصی بلکه بر تصمیمات حرفه‌ای ما نیز تاثیر می‌گذارند. برای مثال، فردی که طرحواره شکست دارد، ممکن است به‌طور ناخودآگاه از پذیرش فرصت‌های شغلی بزرگ بپرهیزد؛ زیرا احساس می‌کند که موفق نخواهد شد. از طرفی، کسانی که طرحواره‌های سالم‌تری مانند خودکفایی دارند، ممکن است بیشتر تمایل به ریسک‌پذیری و انجام پروژه‌های جدید داشته باشند. طرحواره‌ها نحوه تعاملات کاری ما را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهند. اگر فردی باور دارد که نمی‌تواند به دیگران اعتماد کند، ممکن است در محیط کار دچار مشکلات همکاری و ارتباطی شود. تغییر و بهبود طرحواره‌های ناسازگار می‌تواند به فرد کمک کند تا از فرصت‌های شغلی بهتر بهره ببرد و روابط حرفه‌ای سالم‌تری داشته باشد.
طرحواره‌ها و سلامت روان؛ آیا باورهای منفی به اضطراب و افسردگی منجر می‌شوند؟
طرحواره‌های ناسازگار مانند طرحواره‌های رهاشدگی یا نقص و شرم به‌طور مستقیم به اضطراب و افسردگی منجر می‌شوند. این طرحواره‌ها باعث ایجاد افکار منفی و خودتخریبی می‌شوند که به نوبه خود منجر به احساسات منفی و نگرانی مداوم می‌گردند. فردی که طرحواره محرومیت عاطفی دارد، ممکن است همیشه احساس کند که از دیگران محبت دریافت نمی‌کند و این حس به افسردگی منجر می‌شود. علاوه‌بر این، افراد با طرحواره‌های شدیدتر ممکن است در مواجهه با استرس‌های زندگی دچار حملات اضطرابی شوند. درمان به کمک انواع روانشناسی مانند درمان شناختی رفتاری (CBT) به شناسایی و تغییر این طرحواره‌های ناسازگار کمک می‌کند و راهی برای بهبود سلامت روانی فرد باشد.
چگونه طرحواره‌های خود را شناسایی و بهبود دهیم؟ اولین قدم به سوی زندگی شادتر
طرحواره چیست؟ طرحواره‌ها، به‌عنوان الگوهای ذهنی ریشه‌دار، تاثیرات بسیار بالایی بر زندگی ما دارند. این باورها که از دوران کودکی شکل می‌گیرند، هم‌زمان زندگی ما را هدایت یا محدود می‌کنند. طرحواره‌های ناسازگار مثل رهاشدگی، محرومیت عاطفی و شکست، ما را از دستیابی به موفقیت‌ها و روابط سالم بازمی‌دارند. با‌این‌حال، طرحواره‌های سالم به ما کمک می‌کنند تا زندگی شادتری داشته باشیم و روابط بهتری برقرار کنیم.
کلینیک آوینه با تیم متخصص خود در زمینه طرحواره‌درمانی، به شما کمک می‌کند تا طرحواره‌های خود را شناسایی کرده و تغییر دهید. اگر احساس می‌کنید که باورهای منفی و ناخودآگاه شما را از دستیابی به موفقیت‌ها بازمی‌دارد، وقت آن است که با متخصصان کلینیک آوینه تماس بگیرید. با استفاده از روش‌های مدرن روان‌درمانی، می‌توانید الگوهای ذهنی خود را تغییر داده و به سوی زندگی بهتر قدم بردارید. اولین گام شناسایی است: از همین حالا شروع کنید و آینده‌ای روشن‌تر برای خود بسازید.
دیدگاهتان را بنویسید