انواع روانشناسی + معرفی 20 شاخه مهم و کاربرد آن ها
روانشناسی حوزه گستردهای است و شناخت کامل و تفکیک حوزه فعالیت هر کدام از این شاخهها از هم کار آسانی نیست. بیش از ۲۰ شاخه روانشناسی وجود دارد که جزو انواع روانشناسی در دانشگاه محسوب میشوند. در این مقاله ۲۰ گرایش از انواع روانشناسی معرفی شده و درباره هر کدام توضیحاتی داده میشود. اگر قصد تحصیل در رشته روانشناسی در مقاطع بالاتر را دارید و یا به شناخت کاربرد انواع روانشناسی علاقهمندید، مطالعه این مقاله را به شما توصیه میکنیم.
معرفی انواع روانشناسی و کاربرد هر کدام
انواع شاخه های علم روانشناسی که هر کدام به یک روش یا موضوع خاص پرداختند عبارتند از:
روانشناسی عمومی؛ علم مطالعه ذهن اشخاص
رشته روانشناسی عمومی به مطالعه ذهن میپردازد. حوزه فعالیت این رشته شامل شناخت، ادراک، رفتار و احساسات است. دیگر حوزههای کاری روانشناسی عمومی عبارتند از:
- فرآیندهای ذهنی: درک اینکه مردم چگونه فکر می کنند، درک می کنند، به یاد میآورند و یاد میگیرند.
- رفتار: تجزیه و تحلیل نحوه عملکرد افراد در موقعیتهای مختلف و عواملی که بر اعمال آنها تأثیر می گذارد.
- احساسات: بررسی چگونگی تأثیر احساسات بر افکار و رفتار.
- رشد: مطالعه تغییرات روانی در طول عمر، از دوران نوزادی تا پیری.
- تأثیرات اجتماعی: بررسی اینکه چگونه زمینهها و تعاملات اجتماعی رفتار و تفکر فردی را شکل میدهند.
- روانشناسی غیرعادی: بررسی اختلالات روانی، علل و درمان آنها.
روانشناسی عمومی بهعنوان پایهای برای انواع روانشناسی مانند روانشناسی بالینی، روانشناسی شناختی، روانشناسی رشد و روانشناسی اجتماعی عمل میکند و از روشهای علمی برای جمعآوری دادهها و آزمایش نظریهها با هدف درک و بهبود سلامت و رفاه روانی استفاده میکند. روانشناسی عمومی را میتوان به عنوان علم مطالعه ذهن شامل شناخت، احساسات، رفتارها، ادراک و ادراک افراد در نظر گرفت.
روانشناسی شخصیت؛ دانش مطالعه نحوه رشد شخصیت افراد
روانشناسی شخصیت، مطالعه چگونگی رشد شخصیت است. این رشته یکی از بزرگترین و محبوبترین شاخههای روانشناسی است و متخصصان آن تلاش میکنند تا درک بهتری از چگونگی تأثیر شخصیت بر افکار و رفتارهای ما داشته باشند. شخصیت منحصربهفرد هر شخص، او را همان چیزی که هست نشان میدهد و همه چیز، از روابط گرفته تا نحوه زندگی او را تحت تاثیر قرار میدهد. روانشناسی روانپریشی (ضد اجتماعی)، خودشیفته، اسکیزوئید، پارانوئید، افسردگی و شیدایی، مازوخیسم (خودتحقیری)، وسواسی و جبری و هیستریک (هیستریونیک)، از انواع روانشناسی شخصیت محسوب میشوند.
برای آگاهی از مشکلات شخصیتی مشاوره فردی بزرگسال را در کلینیک آوینه به شما پیشنهاد میکنیم.
اگر نمیتوانید مشاوره حضوری بگیرید با روانشناسی از راه دور و مزایای آن در مقاله کلینیک آوینه آشنا شوید و از آن استفاده کنید.
روانشناسی بالینی؛ علم مطالعه سلامت روانی و رفتاری
روانشناسی بالینی گرایشی از روانشناسی است که مراقبتهای سلامت روانی و رفتاری مداوم و جامع را به افراد، زوجها، خانوادهها و گروهها ارائه میدهد. مشاوره با موسسهها و جوامع مختلف؛ یادگیری، آموزش و نظارت و تمرین مبتنی بر تحقیق، زمینههای دیگری هستند که روانشناسی بالینی در آنها فعالیت دارد. روانشناسی بالینی، طیف وسیعی از دانش و مهارت را از مجموعه گستردهای از رشتههای درون و خارج از گروه روانشناسی شامل می شود. در ادامه، طیف گسترده وظایف روانشناس بالینی را نامبردهایم:
- درک آسیب شناسی روانی و سلامت روان در طول عمر
- توانایی ارزیابی عملکرد شناختی، رفتاری، عاطفی و بین فردی و ادغام و ترکیب دادههای آزمون با مشاهدات، مصاحبهها و سایر منابع اطلاعاتی
- توانایی انجام مداخلات روانشناختی و رفتاری برای بهبود سلامت و عملکرد با استفاده از طیف وسیعی از مداخلات مبتنی بر شواهد
- توانایی انجام، انتشار و اجرای تحقیقات در مورد طیف وسیعی از فرآیندهای روانشناختی بالینی
- ایجاد و حفظ روابط درمانی و ارتباط با طیف گسترده ای از جمعیت
- توانایی تشخیص و پاسخگویی به مسائل اخلاقی، عرفی و قانونی مربوط به عملکرد روانشناسی بالینی
- درک انتظارات حرفهای هدایت کننده رفتار و خود اندیشی و ارتقا دهنده صداقت و مسئولیتپذیری
- آگاهی و درک چگونگی تلاقی مراحل رشد و گذارهای زندگی با زمینه زیست اجتماعی-فرهنگی بزرگتر، چگونگی تکامل هویت بهعنوان تابعی از چنین تقاطع ها، و اینکه چگونه این تجربه های مختلف اجتماعی شدن و بلوغ بر جهان بینی و هویت تأثیر می گذارد
روانشناسی بالینی انواع خاصی ندارد و همه سنین، تنوعها و سیستمهای متنوع را در بر میگیرد.
روانشناسی رشد؛ شاخهای از روانشناسی برای بررسی میزان رشد افراد در طول عمر
از بدو تولد تا مرگ، افراد در حال یادگیری، رشد و تغییر هستند و روانشناسان رشد سعی میکنند “چرا” و “چگونه” تغییراتی که افراد متحمل میشوند را درک کنند. روانشناسی رشد یکی از انواع روانشناسی است که بر تغییر و رشد افراد در طول عمرشان متمرکز است؛ اینکه چگونه افراد در طول زمان از نظر فیزیکی، اجتماعی، ذهنی و عاطفی رشد میکنند. هدف روانشناسی رشد، پاسخگویی به سؤالاتی در مورد رشد و تکامل انسان است. انواع روانشناسی رشد شامل موارد زیر میشوند:
- تفاوت های فردی
- طبیعت در مقابل پرورش
- تداوم در مقابل ناپیوستگی
شاخهای از روانشناسی رشد که بر چگونگی رشد و تغییر بزرگسالان تمرکز دارد، یک تخصصی جدید است که در اواسط قرن بیستم ظهور کرد. از آنجایی که علم پزشکی مدرن باعث افزایش طول عمر انسان شده است، محققان مشاهده کردهاند که رشد انسانی فراتر از دوران کودکی ادامه دارد و زمینه را برای مطالعه امکان رشد بیشتر بزرگسالان و افراد مسن فراهم کرده است.
روانشناسی تربیتی؛ علم مطالعه نحوه یادگیری انسان
روانشناسی تربیتی مطالعه چگونگی یادگیری و حفظ اطلاعات است و عمدتا بر فرآیند یادگیری در اوایل کودکی و نوجوانی تمرکز دارد. با این حال، یادگیری یک تلاش مادام العمر است. انسانها فقط در مدرسه یاد نمیگیرند. آنها از تجربیات کسب شده در در خانه، با دوستان، در محل کار، رسانه های اجتماعی و از طریق فرهنگ درس میگیرند.
روانشناسان تربیتی عوامل بیولوژیکی، شناختی، عاطفی و اجتماعی دخیل در یادگیری را مطالعه می کنند و درک ما را از راهبردهای آموزشی، سبکهای یادگیری فردی و اهمیت زمینه محیطی عمیقتر میکنند. آنها روی چالشهای یادگیری مطالعه میکنند و روشهای آموزشی را توسعه میدهند که به دانش آموزان در موفقیت در مدرسه کمک میکند.
روانشناسی خانواده؛ دانش مطالعه و حل مشکلات زوجها
روانشناسی زوج و خانواده (CFP) نوعی تخصص در روانشناسی حرفهای است که بر احساسات، افکار و رفتار افراد، زوجها و خانوادهها در روابط و در محیط وسیع تری که در آن فعالیت میکنند، متمرکز است. روانشناسی خانواده از مبانی مفهومی گسترده روانشناسی سیستمها استفاده میکند که بهطور منحصربهفرد بر درک و مداخله در سیستمهای ارتباطی سیستمی (زوجها، خانوادهها، گروهها، سازمانها و جامعه) متمرکز است. تمرکز منحصربهفرد بر هر دو عنصر سیستمی و رابطهای رفتار منحصر به روانشناسی خانواده است.
روانشناسان خانواده وظایف و نقشهای مختلفی را بر عهده دارند. برخی از این مسئولیتها عبارتند از:
- ارزیابی وضعیت خانواده
- مشاوره خانواده درمانی و زوج درمانی
- مشاوره با مقامات خارجی
- یادگیری و آموزش
- حمایت از سیاست هایی که بر خانواده ها تأثیر می گذارد
- انجام تحقیقات مربوط به زوجها و خانوادهها
بسیاری از این متخصصان بررسیهایی را در زندگی افراد و خانوادهها انجام میدهند، آزمایش و ارزیابی انجام میدهند، کارگاههای آموزشی برگزار میکنند و سیاستهایی را تعیین میدهند که روی خانوادهها و اهداف زوج درمانی تمرکز دارند.
روانشناسی شناختی؛ دانش بررسی چگونگی دنیای اطراف توسط انسان
روانشناسی شناختی عملکردهای مغز و فرآیندهای ذهنی ما را با تمرکز بر نحوه تفکر و یادگیری افراد مطالعه میکند. روانشناسی شناختی از انواع روانشناسی محسوب میشود که هدف آن درک بهتر نحوه کسب، درک، پردازش و ذخیره اطلاعات افراد است. روانشناسان شناختی فرآیندهای استدلالی را بررسی میکنند که مربوط به حوزههای زیر است:
- شناخت
- خلاقیت
- عاطفه
- مهارتهای حل مسئله
درک اینکه مردم چگونه فکر میکنند، برای درک اعمال، رفتار و احساسات آنها حیاتی است. در روانشناسی شناختی، ما ارزیابی میکنیم که افراد چگونه دنیای اطراف خود را درک میکنند و به آن واکنش نشان میدهند. علاوهبر این، روانشناسان شناختی چگونگی تغییر فرآیندهای ذهنی افراد را در طول زمان تجزیه و تحلیل میکنند.
روانشناسی سازمانی و صنعتی؛ مطالعه رفتار و عملکرد کارکنان سازمانها
رشته روانشناسی صنعتی-سازمانی (I/O) به مطالعه علمی رفتار انسانی در سازمانها و محیط کار میپردازد. این رشته بر استخراج اصول رفتار فردی، گروهی و سازمانی تمرکز دارد و این دانش را برای حل مشکلات در محیط کار بهکار میبرد. دانش و آموزش تخصصی در زمینه علم رفتار در محل کار نیازمند آگاهی عمیق از توسعه سازمانی، نگرشها، توسعه شغلی، نظریه تصمیمگیری، عملکرد انسانی و عوامل انسانی، رفتار مصرفکننده، نظریه و فرآیند گروههای کوچک، نظریه و توسعه معیارها، تحلیل شغل و وظایف و ارزیابی فردی است. علاوهبر این، رشته روانشناسی صنعتی-سازمانی نیازمند آگاهی از ملاحظات اخلاقی و همچنین قوانین و مقررات اداری و قضائی و دستورات اجرایی مرتبط با فعالیتها در محیط کار است.
روانشناسی ورزشی؛ دانشی برای ورزشدوست کردن افراد
روانشناسی ورزشی مهارتی است که از دانش و مهارتهای روانشناختی برای بهبود عملکرد و رفاه ورزشکاران، کمک به رشد اجتماعی مشارکت ورزشی و مسائل سیستمی مرتبط با محیطها و سازمانهای ورزشی استفاده میکند. روانشناس ورزشی فقط با ورزشکاران نخبه و حرفه ای کار نمیکند، بلکه به افراد عادی و ورزشکاران غیرحرفهای نیز کمک میکند تا یاد بگیرند چگونه از ورزش لذت ببرند و به یک برنامه ورزشی پایبند باشند. آنها از تمرینات ورزشی برای بهبود زندگی و رفاه ذهنی افراد بهره میگیرند.
روانشناسی اجتماعی؛ دانش بررسی رفتار یک فرد با سایر افراد اجامعه
روانشناسی اجتماعی مطالعه ذهن و رفتار یک فرد با دیگران است. روانشناسی اجتماعی به شخصیت، روابط بین فردی و رفتار گروهی افراد توجه میکند؛ اینکه چطور اطرافیان یک فرد بر شخصیت و رفتار او تاثیر میگذارند. آنها همچنین نحوه رفتار فرد در کنار خانواده در موقعیتهای مختلف را بررسی میکنند. عمدهترین مباحثی که توسط روانشناسان اجتماعی مورد بررسی قرار میگیرد شامل موارد زیر است:
- تطبیق
- اطاعت
- خودپنداره
- تبعیض
- اثر تماشاگر
روانشناسی اجتماعی اغلب با حکمت عامیانه، روانشناسی شخصیت و جامعهشناسی اشتباه گرفته میشود. برخلاف حکمت عامیانه که بر مشاهدات حکایتی و تفسیر ذهنی متکی است، روانشناسی اجتماعی از روشهای علمی و مطالعه تجربی استفاده میکند. درحالیکه روانشناسی و جامعهشناسی هر دو روی موضوعات مشابهی مطالعه میکنند، ولی از دیدگاه مختلفی به سؤالات مربوط به این حوزه میپردازند.
روانشناسی کودک؛ علم کمک به رشد و پرورش بهتر کودکان
روانشناسی کودک مطالعه رشد ناخودآگاه و آگاهانه دوران کودکی است. روانشناسان کودک بررسی میکنند که چگونه کودک با والدین، خود و جهان پیرامونش تعامل میکند تا رشد ذهنی خود را بهبود ببخشد. روانشناسان کودک به کودکان برای درک بهتر تفاوتها کمک میکنند. درک الگوهای روانشناختی عادی و غیرعادی کودک میتواند به والدین کمک کند تا بفهمند چگونه میتوانند به بهترین شکل با کودک خود ارتباط برقرار کنند، مکانیسم های مقابلهای برای مدیریت احساسات را به کودک آموزش دهند و به پیشرفت و شکوفایی فرزندشان در هر مرحله جدید از رشد کمک کنند.
روانشناسی جنایی؛ علم بررسی افکار و رفتارهای جنایتکاران
حوزه روانشناسی جنایی به کارکردهای پیچیده ذهن جنایتکاران میپردازد. یک روانشناس جنایی اراده، افکار، نیات و واکنشهای مجرمان و متهمان به ارتکاب جنایت را مطالعه میکند. روانشناسی جنایی یک حوزه علمی جدی با تأثیر عمیق اجتماعی است و تبدیل شدن به یک روانشناس جنایی کار آسانی نیست. تمرکز روانشناسی جنایی عمدتاً در درک و پیشبینی رفتار مجرمانه است. رشته روانشناسی جنایی مجموعه گستردهای از جنبههای مربوط به رفتار یک جنایتکار را مانند علل چنین رفتاری، افکار و احساسات پشت آن رفتار، و پیشگیری از آن در بر میگیرد.
روانشناسی رفتاری؛ دانش بررسی رفتار و کردار انسانها
روانشناسی رفتاری مطالعه ارتباط بین ذهن و رفتار انسانها است. گاهی اوقات از روانشناسی رفتاری بهعنوان رفتارگرایی نیز یاد میشود. محققان و دانشمندانی که در حوزه روانشناسی رفتاری فعالیت میکنند، سعی دارند متوجه شوند که چرا ما یک رفتار را از خود بروز میدهیم و آنها نگران کشف الگوهایی در اعمال و رفتار ما هستند. اگر بتوانیم از روانشناسی رفتاری برای کمک به پیشبینی رفتار انسانها استفاده کنیم، میتوانیم عادتهای بهتری را بهعنوان عادتهای فردی بسازیم، شرکت مفیدتر با محصولات با کیفیتتری داشته باشیم و فضای زندگی بهتری را ایجاد کنیم.
روانشناسی تجربی؛ علمی برای بررسی شخصیت افراد
روانشناسی تجربی بهدنبال کشف و درک بهتر رفتار از طریق روشهای تحقیق تجربی است. این کار اجازه میدهد تا یافتههای دانشمندان در زمینههایی مانند روانشناسی بالینی، روانشناسی آموزشی، روانشناسی قانونی، روانشناسی ورزشی و روانشناسی اجتماعی استفاده شوند. روانشناسی تجربی با بررسی نحوه رفتار افراد و نحوه شکلگیری رفتار در طول زندگی، شخصیت و تجربیات زندگی افراد را روشنتر میکند.
روانشناسی قیاسی؛ علم بررسی رفتار حیوانات و تطیبیق آن با رفتار انسان
روانشناسی قیاسی، از انواع روانشناسی است که به مطالعه علمی رفتار و شناخت حیوانات و تطبیق آن با رفتار انسان میپردازد. رشته روانشناسی قیاسی که ریشه در اصول تکاملی دارد، بهدنبال پاسخگویی به سؤالات متعددی در مورد گونههای مختلف است و علاقه خاصی به چگونگی ارتباط آن گونهها با رفتار انسان دارد. دادههایی که در این زمینه به دست میآیند، بسیار ارزشمند هستند، زیرا به توسعه اصول کلی روانشناسی حیوانات و ادغام آنها با مطالعات روی سایر گونهها کمک میکنند.
آیا میدانستید که از روی چهره افراد میتوان برخی از ویژگی های شخصیتی آنها را حدس زد؟ در مقاله روانشناسی چهره با این موضوع بیشتر آشنا شوید.
روانشناسی تاریک؛ استفاده از انسان بهعنوان سوژه آزمایش
روانشناسی تاریک به مطالعه و به کارگیری اصول روانشناختی برای دستکاری، تأثیرگذاری یا کنترل افراد با استفاده از روشهای مضر اشاره دارد. این علم بررسی میکند که چگونه افراد از روشهایی مانند دستکاری، اجبار و فریب برای دستیابی به اهداف خود به بهای ضرر دیدن دیگران بهره میگیرند. فریبکاری، نورپردازی (گازلایتینگ)، مثلثسازی عشقی، بهرهکشی، ایجاد احساس گناه، بمباران عشقی و تحقیر از انواع روشهای بهکار گرفته شده در روانشناسی تاریک محسوب میشوند. در مقاله روانشناسی تاریک چیست بیشتر در این مورد توضیح دادیم.
روانشناسی انگیزش؛ دانش بررسی انگیزه اعمال و رفتار
روانشناسی انگیزش اذعان میکند که افراد توسط ترکیبی از عوامل درونی و بیرونی هدایت میشوند و تأثیر متقابل بین ویژگی های شخصی، تأثیرات اجتماعی و عوامل محیطی انگیزه را شکل میدهد. نظریه انگیزش به دنبال توضیح آنچه ما را مجبور به انجام اقدامات خاص میکند است. درحالی که برخی تئوریها غرایز، انگیزه یا سطوح برانگیختگی ما را برای کمک به ما در به دست آوردن و ماندن انگیزه میدانند، برخی دیگر نشان میدهند که انگیزه از نیازهای انسانی خاص، انتظارات ما یا میل به پاداشهای بیرونی ناشی میشود.
روانشناسی رابطه؛ دانشی برای بهبود روابط بین دو نفر
روانشناسی رابطه به بررسی و تحلیل تعاملات و دینامیکهای بین افراد در روابط نزدیک میپردازد. این حوزه از روانشناسی به مطالعه الگوهای رفتاری، احساسات و ارتباطات میان دو یا چند فرد، از جمله روابط عاشقانه، خانوادگی، دوستیها و روابط حرفهای میپردازد. روانشناسی رابطه به افراد کمک میکند تا روابط خود را بهتر درک کنند، ارتباطات مؤثرتری برقرار کنند و با مشکلات احتمالی در روابطشان مقابله کنند. تحلیل الگوهای ارتباطی، بررسی احساسات و عواطف، تحلیل دینامیک قدرت، حل تعارض، بررسی تأثیرات فرهنگی و مشخص کردن محدوده روابط سالم و ناسالم از جمله حوزههای تحقیقاتی روانشناسی رابطه محسوب میشود.
روانشناسی معکوس؛ علم ترغیب افراد به انجام اعمال خاص
روانشناسی معکوس، روشی است که در آن به جای ارائه یک درخواست یا توصیه مستقیم به فرد، از تکنیکهایی استفاده میشود تا او را به سمت انجام رفتار یا انتخابی خاص ترغیب کند. این روش معمولاً به این صورت عمل میکند که فرد احساس میکند بهطور مستقل تصمیمگیری کرده و به همین دلیل ممکن است نسبت به آن اقدام بیشتر تمایل نشان بدهد. روانشناسی معکوس در زمینههای مختلفی مانند فروش، مشاوره، رواندرمانی و تربیت فرزندان کاربرد دارد. بهعنوان مثال، والدین از این تکنیک برای ترغیب فرزندانشان به انجام کارهای خاص یا ترک عادتهای بد استفاده میکنند.
روانشناسی زرد؛ شاخهای رایج از روانشناسی در شبکههای اجتماعی
روانشناسی عامهپسند که روانشناسی زرد نیز نامیده میشود، یکی از انواع روانشناسی است که اغلب توسط مردم تکرار و ترویج داده می شود. سلبریتیها و فعالان شبکههای اجتماعی، برای ارائه بینش ارزشمند در مورد سلامت روان، روابط و سایر پدیدههای روانشناختی به افراد جامعه، بر به کارگیری نظریههای علمی تکیه کند. این دانش بیشتر مبتنی بر موضوعات پرطرفدار در رسانههای اجتماعی، حوزههای رایج سلامت روان در زمینه روانشناختی و درسهای آموختهشده از درمان است.
روانشناسی زرد درمان شناختی رفتاری، روانشناسی مثبت، روانشناسی تکاملی، علوم اعصاب، روان درمانی، مراقبه ذهن آگاهی و نظریه دلبستگی را در میان سایر زمینه ها مورد بررسی قرار دهد. حوزههای نامبرده شده از انواع روانشناسی زرد محسوب میشوند که به جوامع کمک میکنند تا افکار و احساسات را در زمینههای مختلف بهتر درک کنند. وقتی دانش صحیح و مبتنی بر تحقیق و تفکر انتقادی باشد، می تواند بر ادراک عمومی از روانشناسی تأثیر مثبت بگذارد. با این حال، مادامی که تصورات غلط و افسانهها در شبکههای اجتماعی توسط افراد غیر متخصص پخش میشود، تاثیرات منفی روانشناسی زرد بیشتر از جنبههای مثبت و مفید آن است. برای اطلاعات بیشتر در مورد این شاخه روانشناسی مقاله روانشناسی زرد چیست را مطالعه کنید.
انواع روانشناسی برای حل مشکلات روانی و بهبود عملکرد ذهن
با مطالعه این مقاله دریافتیم که کاربرد انواع روانشناسی گسترده است و هر شاخه از آن، مشکل یا دغذغهای ذهنی و روانی را از افراد درگیر با آن رفع میکند. روانشناسی به ما کمک میکند تا درک عمیقتری از رفتارها، احساسات و روابط انسانی پیدا کنیم. در این مقاله 20 شاخه مهم روانشناسی را معرفی کردیم و نشان دادیم که هر یک از این حوزهها نه تنها به تجزیه و تحلیل جنبههای مختلف زندگی فردی و اجتماعی میپردازند، بلکه میتوانند بهعنوان ابزارهایی مؤثر برای بهبود کیفیت زندگی، حل مشکلات و ارتقاء سلامت روان به کار گرفته شوند. در دنیای امروز که چالشهای روانی و اجتماعی در حال افزایش است، شناخت و بهرهبرداری از این شاخهها به ما در درک بهتر خود و دیگران، و بهبود روابط انسانی کمک قابلتوجهی میکند.
دیدگاهتان را بنویسید